********** Nederlands **********
2024: EEN UITZONDERLIJK VERKIEZINGSJAAR
In 2024 zijn het weerom politieke verkiezingen, en niet zomaar verkiezingen,
maar álle verkiezingen samen in één jaar: in mei 2024, verkiezingen voor het
Europees Parlement, voor de Kamer van volksvertegenwoordigers, voor het Vlaams,
het Waals en het Brussels Hoofdstedelijk Parlement en voor het Parlement van de
Duitstalige Gemeenschap en in oktober 2024 provincie- raads-, gemeenteraads- en
districtsraadsverkiezingen.
Dit politieke momentum wil het AMVB kaderen en toelichten met de tentoonstelling
Kiezen voor Brussel, die doorgaat in het AMVB van april tot oktober 2024, een
ideaal jaar om terug te blikken op de evolutie van onze verkozen instellingen
sinds de laatste halve eeuw.
De verkiezingsjaren 1974, 1989 en 2006 worden uitgelicht als cruciale jaren voor
de totstandkoming van het huidige Belgische politieke bestel en het Brussels
Hoofdstedelijk Gewest in het bijzonder. De expo maakt ook duidelijk waarom
stemmen belangrijk is en focust op een drietal breed maatschappelijke thema’s.
KIEZEN VOOR BRUSSEL: ERFGOEDPROJECT
Ook politiek cultureel erfgoed bestaat, materieel en immaterieel. Het betreft
dan vooral documentair erfgoed: briefwisseling, affiches, flyers en dergelijke
die vooral, zo niet uitsluitend, gebruikt werden voor verkiezingscampagnes van
de politieke partijen en hun kandidaten. Tevens zijn er kranten- en
tijdschriftartikels, televisiedebatten, stadsfotografie, cartoons en
spotprenten. Ook voorwerpen zijn rijkelijk in collecties aanwezig, zoals
‘gadgets’ die voorheen nog uitgedeeld mochten worden (sinds 1989 ingeperkt door
de Wet Dhoore).
In de culturele erfgoedsector wordt dit politiek erfgoed ondergewaardeerd, alsof
het exclusief aan de politieke partijen zou toebehoren. Nochtans heeft politiek
erfgoed een grote maatschappelijke waarde als uiting van politieke geplogenheden
en als dusdanig ook van onze democratie. De afstand tussen onze politieke
cultuur en die van 50 jaar geleden is opvallend groot. De kiezer werd toen op
een heel andere manier benaderd en ‘verleid’.
In Kiezen voor Brussel wordt het Brusselse politieke erfgoed opgezocht en
samengebracht voor de verkiezingsjaren 1974, 1989 en 2006. Deze verkiezingen
speelden een rol in de Belgische staatshervormingen en tonen de evolutie van een
unitaire natiestaat naar een federaal geheel van gewesten en gemeenschappen.
Initieel wordt uitgegaan van de collecties van verkiezingserfstukken in het
AMVB. Verder wordt het veld van het politieke erfgoed bij de archiefinstellingen
in Brussel en in de rand in kaart gebracht en wordt actief gezocht naar
bijkomende externe collectiestukken waarbij het AMVB hoopt nieuw archivalisch
erfgoed te verzamelen voor bewaring in eigen huis.
Dit betreft niet enkel voorwerpen en documenten maar tevens nieuwe
interviewopnames met toenmalige politieke kandidaten en hun entourage. Dit als
aanvulling op de bronnen mondelinge geschiedenis die zich al in onze collectie
bevinden.
Complementair aan eigen en nieuwverworven erfgoedmateriaal worden voor de
tentoonstelling ook bruikleenaanvragen gevraagd aan andere gespecialiseerde
archieven en instellingen. Dit vanuit een streven naar een inhoudelijke
volledigheid.
KIEZEN VOOR BRUSSEL: BIJDRAGE AAN DE POLITIEKE GESCHIEDENIS VAN BELGIË
De tentoonstelling blikt terug op de verkiezingen van 1974, 1989 en 2006,
respectievelijk 50, 35 en 18 jaar geleden. De tentoongestelde archiefstukken
focussen op de inhoudelijke, materiële en stilistische aspecten van de
verschillende electorale campagnes. Uit de politieke erfgoedstukken leiden we
een aantal thema’s af die politiek-historisch belangrijk zijn. De gekozen jaren
1974, 1989 en 2006 dienen als ijkpunten voor analyses van verdere ontwikkelingen
in de decennia die volgen.
In samenwerking met het wetenschappelijk comité van de tentoonstelling worden de
hiernavolgende thema’s behandeld:
Politieke communicatie en marketing
Opvallend is de geheel andere stijl waarin politiek 50 jaar geleden werd
bedreven. Niet enkel was de politiek een quasi exclusief terrein voor blanke
mannen, de relatie tussen politicus en burger was top-down en politici hadden
bijgevolg een zelfvoldaan, belerend voorkomen. Men poogde zelfs op een bepaalde
manier nog kiezers te ‘kopen’ via politiek dienstbetoon, gadgets en
eetfestijnen.
Communautaire tegenstellingen en de impact van de staatshervormingen
Vanaf 1974 wordt de communautaire strijd op de spits gedreven en staan
tweetalige lijsten onder druk. De unitaire partijen houden op te bestaan.
Parallel aan de staatshervormingen, leidt de politieke, sociale, economische en
culturele implementatie ervan in Brussel in de jaren daarop steeds tot politieke
verschuivingen en wrijvingen.
Belangrijke thema’s daarbij zijn de (over)vertegenwoordiging van de Vlamingen in
de Brusselse regering die een tegengewicht moest bieden voor de
(over)vertegenwoordiging van de Franstaligen op federaal niveau, de sterkere
aanwezigheid van ‘communautaire’ partijen zoals FDF, VU en Vlaams Belang, de
problematiek van de faciliteitengemeenten, de onwil om de 19 Brusselse gemeenten
om te fuseren...
De grootstedelijke visies op Brussel en de ‘olievlek’ van Brussel binnen het
kiesarrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde beheersten vooral in de laatste
decennia van de 20e eeuw tal van regeringsformaties en zorgden voor politieke
instabiliteit.
Gelijkheid en representativiteit
De Europese verkiezingen van 2024 worden de eerste waarbij men vanaf 16 jaar een
stem kan uitbrengen. In de laatste decennia daalde de minimumleeftijd eerst al
van 21 naar 18. Daarbij pogen de beleidsmakers ook jongeren nauwer bij het
democratisch proces te betrekken.
In 2006 konden ook voor het eerst niet-Belgen deelnemen, na jaren van discussies
hierover. Vrouwen hadden op dat moment al een evenwicht bedongen op de lijsten.
We zullen zien dat in de periode die onze tentoonstelling doorloopt, we
evolueren van lijsten met bijna uitsluitend mannelijke kandidaten, over een
minimumvertegenwoordiging van elk gender (minimum 1/3 van de kandidaten) tot
pariteit.
De tentoonstelling biedt een kijk op ongekend of vergeten politiek erfgoed en
tegelijk op de marketingstrategieën van de politiek. Ze biedt tevens klaarheid
op het complexe Belgische staatsbestel en de evolutie ervan in de vorige eeuw en
ze wil tenslotte ook aantonen waarom stemmen belangrijk is. Democratische
beslissingen mogen dan niet de meest snelle en efficiënte vorm van regeren zijn,
ze garanderen wel dat de bevolking betrokken wordt in het besluitvormingsproces
en dat dit transparant kan gebeuren.
Op de thema's van de tentoonstelling wordt dieper ingegaan in de gids die bij de
catalogus hoort en in Arduin 33 en 34. Daarnaast worden zij ook overzichtelijk
voorgesteld in educatieve dossiers voor leerlingen van het secundair onderwijs
(2de en 3de graad). Reservaties voor scholen en een geleid bezoek zijn mogelijk
via stephanie.lamaire@amvb.be.
WETENSCHAPPALIJK COMITE
Het wetenschappelijk comité van de tentoonstelling bestaat uit: François Antoine
(AR), Kris Deschouwer (VUB), Dirk Jacobs (ULB), Serge Jaumin (ULB), Dimokritos
Kavadias (BRIO/VUB), Ann Mares (ADVN) en Joost Vaesen (BSI).
********** Français **********
Le droit de vote est un privilège et chaque vote est importante. Nous vous
montrerons à l'AMVB du 26 avril au 29 août 2024.
A travers 50 ans d'élections, avec un accent particulier sur les années
cruciales 1974, 1989 et 2006. ces années ont conduit à des réformes majeures de
l'État, avec un accent particulier sur l'évolution de la Région de
Bruxelles-Capitale.
********** English **********
2024 is an election year. This exhibition offers a fascinating journey through
the last 50 years, with a special focus on 1974, 1989 and 2006. These years
marked turning points in Belgian political history and led to major state
reforms, with a particular focus on the development of the Brussels-Capital
Region. Discover why every vote is important and leads to developments in our
democracy.
