Je moest eens weten

De eerste generatie vrouwen uit Turkije in Nederland

Vanaf eind jaren zestig kwamen de eerste vrouwen uit Turkije naar Nederland om hier een nieuw leven op te bouwen. Hoe zagen die levens eruit? We weten er maar weinig van. De tentoonstelling ‘Je moest eens weten’ en de gelijknamige publicatie van fotograaf en kunstenaar Çiğdem Yüksel, vertellen de verhalen van deze vrouwen.

Authentiek en persoonlijk
Çiğdem Yüksel staat bekend om haar persoonlijke betrokkenheid en haar vernieuwende benadering van maatschappelijke thema’s. Haar werk wordt gekenmerkt door de sterke band die zij opbouwt met de mensen die zij portretteert waardoor hun verhalen op een authentieke en krachtige manier worden vastgelegd. Met deze eerste grote solo tentoonstelling belicht Yüksel de levens en verhalen van de eerste generatie vrouwen uit Turkije in Nederland, een groep die vaak onderbelicht is gebleven in de Nederlandse geschiedenis.

Çiğdem Yüksel: “Ik besefte hoezeer ik beelden mis die recht doen aan het verhaal van de eerste generatie vrouwen uit Turkije, zoals mijn oma. Een archief dat representatief is, waar mijn generatie en de generaties na mij terecht kunnen om te zien wie deze vrouwen waren en om te begrijpen waar ons verhaal in Nederland begonnen is. Als we ons visuele erfgoed niet snel aanvullen, blijft deze geschiedenis onzichtbaar. Deze vrouwen zijn inmiddels op leeftijd, de tijd dringt.”

22 unieke verhalen
De tentoonstelling bestaat uit 22 unieke verhalen, vergezeld van foto’s uit familiealbums, (video)interviews en nieuwe portretten die Yüksel maakte in haar mobiele fotostudio. Ze vertellen over de pijn van migratie, heimwee, verdwaald raken en je weg vinden. Werken, zorgen voor de kinderen, de taal leren. Liefde en ongelukkige huwelijken. Beknot zijn als vrouw en emancipatie. Hun bijdrage aan de Nederlandse economie als fabrieksarbeider of schoonmaker, en hun strijd voor vrijheid en gelijke rechten. Hun verhalen zijn divers, gelaagd, dubbelzinnig, zoals elke menselijke ervaring dat is. Een centraal onderdeel van de tentoonstelling is een video-installatie waarin Yüksel intiem reflecteert op de herinneringen en gedachten aan haar overleden oma.

Eerbetoon aan Bertien van Manen
Daarnaast biedt de tentoonstelling een eerbetoon aan de onlangs overleden documentairefotograaf Bertien van Manen (1935 – 2024). Yüksel portretteerde enkele vrouwen die Van Manen in de jaren 70 van de vorige eeuw vastlegde voor haar boek Vrouwen te Gast. Eén van de beelden uit dit boek, Staking van Turkse vrouwen bij kippenslachterij Ten Dam, Almelo (1978), maakt deel uit van de permanente Eregalerij van de Nederlandse Fotografie in het Nederlands Fotomuseum.

Beeld: Çiğdem Yüksel, Je moest eens weten, Nederlands Fotomuseum