DOMWEG onGELUKKIG

In DOMWEGonGELUKKIG onderzoekt kunstenaar Soek Zwamborn hoe we omgaan met het ‘anders-zijn’ en de grenzen tussen binnen- en buitenwereld. Het is een plek waar conceptie, leven en dood samenkomen in stof en borduursels. Deze installatie is tot eind maart te zien in Museum van de Geest | Haarlem.

De installatie voelt als een kapel en is een ruimte waar je tot jezelf komt en om hulp kan vragen. Centraal hangt een kort jasje met extra lange mouwen – een verwijzing naar de dwangbuis van vroeger. Op de jas zie je de sporen die het leven heeft achtergelaten. Ook de geborduurde voering rondom de jas toont lijnen en tekst, dit keer herkenbaar en leesbaar.

De hand geborduurde tekening illustreert Zwamborn’s gedachten: de binnenwereld van een mens past vaak maar moeilijk in het keurslijf van hoe de buitenwereld hen ziet. De voering is geïnspireerd op de gestichtsjas uit het Museum van de Geest, met borduursels van, volgens Zwamborn, troostende dieren. De dieren doen Zwamborn denken aan de handschaduwfiguren die zijn vader maakte – zijn handen die zacht leken, maar ook hard konden zijn.

De op vitrage geborduurde tekening, ‘Samengevat leven’, bestaat uit drie kwetsbare lagen. Het materiaal houdt de blik buiten, maar buiten komt wel binnen. We zien verwijderde teksten, losse handjes en lichamen omringd door dunne lijnen. Het is een spel van binnen en buiten: isoleer hen, ken hen niet. Dit verwijst o.a. naar het dolhuys, ooit een plek buiten de stadsmuren waar melaatsen en geesteszieken werden geïsoleerd. We voelen de spanning tussen isolatie en de wens om gezien en gekoesterd te worden.

Het Museum van de Geest is een museum vol persoonlijke verhalen, ook het persoonlijke verhaal van Zwamborn weeft op meerdere manieren door zijn werk. Bij de tekst verwijst hij naar de DSM I, waarin hij, als homoseksueel, ooit als “besmettelijk geestesziek” werd bestempeld, totdat dit in 1974 officieel werd geschrapt. Hij stelt de vraag: “En nu? Je mag het zijn, zolang ik het maar niet zie.”

Zwamborn’s werk is een indrukwekkende reflectie op hoe we als samenleving omgaan met afwijking en normaliteit, met diep persoonlijke noten die resoneren in elk detail. Voor het maken van deze installatie liet hij zich inspireren door de collectie in het depot van Museum van de Geest.

Beeld: Museum van de Geest