Takkenherrie & Bladmuziek
01april 2021
-30november 2021
Praat jij ook met je planten, of speel je Bach of juist Metallica voor ze? En
werkt het? Tijdens het jaarthema ‘Takkenherrie & Bladmuziek!’ (1 april – 1
december), kom je van alles te weten over de relatie tussen planten en muziek.
Het thema is heel breed, van plantennamen met muziek erin zoals Trompetbloem,
Klaproos, (muziek)Sleutelbloem en Fluitenkruid, tot de manier waarop wortels het
geluid van water volgen.
What’s in a name
Volksnamen van planten zijn vaak gebaseerd op het uiterlijk van de planten of de
bloemen. Soms zijn die namen gekoppeld aan (vermeende) eigenschappen van de
plant, maar meestal is het toch vooral het uiterlijk dat bepalend is. Het zijn
overgeleverde namen uit een tijd dat mensen weinig anders hadden dan het
uiterlijk van planten om ze van elkaar te onderscheiden. Verwacht dus van de
Trompetbloem geen trompetgeschal, geen carillonconcert van het Haarlems
klokkenspel of een virtuoze solo van een Viool.
Muzikale planten
Er zijn ook planten waarbij de naam wel degelijk met het gebruik als
muziekinstrument samenhangt. Denk maar aan Fluitenkruid, een welbekende
voorjaarsbloeier uit de familie van de Schermbloemigen. De stengels zijn hol en
lenen zich prima om een fluitje van te maken. Ook de Vlier laat zich eenvoudig
tot een fluit omtoveren. Dat is dan niet in de naam terug te vinden maar het
woord flierefluiten hangt hier wel mee samen. Andere planten staan aan de basis
van meer serieuze muziekinstrumenten. Denk bijvoorbeeld aan verschillende
soorten bamboe en riet waar fluiten van worden gemaakt. In dit geval is de naam
van de plant, leidend voor de naam van het instrument of groep van instrumenten.
Maar ook voor violen, gitaren of houtblazers worden uiteraard planten gebruikt.
Daarnaast worden lege vruchten van bijvoorbeeld bepaalde kalebassoorten,
gebruikt om muziek mee te maken.
Kunnen planten horen?
Onderzoek uit de jaren zeventig naar de invloed van muziek op planten, leek te
wijzen in de richting van een positieve invloed van klassieke muziek op de groei
van planten. Dit onderzoek werd later fors onderuit gehaald. Maar meer recent
onderzoek lijkt erop te wijzen dat planten wel degelijk een vorm van gehoor
hebben. Zo produceren planten nectar met een hoger suikergehalte bij geluid op
de frequentie van het gezoem van bijen en hommels en lijken wortels zich een weg
te kunnen banen naar water op basis van geluid. En waarschijnlijk zorgt, naast
chemische boodschapperstoffen, ook het geluid van rupsen die een naburige plant
aanvreten, ervoor dat soortgenoten afweerstoffen aanmaken. Het laatste woord is
hier nog niet over gezegd.
Ruisen en ritselen
Planten maken zelf natuurlijk ook geluid. Zo laat de wind het riet ruisen en
maken de bladeren van de Ratelpopulier een ratelend geluid net als de droge
zaaddozen van de Ratelaar en peulen van Brem. De vraag is of je dat als geluid
maken kunt zien, omdat er, voor zover we weten, geen doel aan gekoppeld is. Het
gebeurt gewoon.
Voor de kinderen
Voor kinderen is er natuurlijk weer een spannende speurtocht ‘Fluitenkruid’.
Luister naar de muziek van het sap door de bomen, of maak zelf een takkenherrie!
Voor wie alle vragen goed heeft, wacht een klein kadootje. Entree voor kinderen
is gratis maar voor de speurtocht betaal je € 2,50.
