Constantijn Huygens, veelzijdig correspondent Constantijn Huygens (1596-1687)
moet tijdens zijn lange leven ruim 70.000 brieven hebben geschreven, en er
evenveel ontvangen hebben, zo berekende hij ooit zelf. De kern daarvan,
bestaande uit ruim 9.000 brieven uit zijn particuliere correspondentie, is sinds
kort volledig te raadplegen via de database Huygens’ Briefwisseling Online.
Daaruit komt een man naar voren die als secretaris, raad en rekenmeester drie
prinsen van Oranje diende én die daarnaast faam geniet als dichter, diplomaat,
kunstkenner, componist en musicus. Als een echte homo universalis was hij een
van de meest uitgesproken persoonlijkheden van de Hollandse zeventiende eeuw.
Vanaf 23 februari 2022 organiseert Huygens’ Hofwijck in samenwerking met het
Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis en Museum Swaensteyn de
tentoonstelling Constantijn Huygens. Een leven in brieven. Netwerker Het is voor
het eerst dat een tentoonstelling exclusief zal worden gewijd aan Huygens’
briefwisseling, waarmee ook de volle reikwijdte van zijn netwerk aan het licht
komt. In veertig brieven, van en aan Huygens, ontmoet de bezoeker beroemdheden
als de filosoof René Descartes, de ‘eerste’ geleerde vrouw Anna Maria van
Schurman, de dichter P.C. Hooft, de architect Pieter Post, de schilder Jacob
Jordaens, Huygens’ buurman Johan Maurits van Nassau-Siegen, de dichter en
politicus Jacob Cats, de predikant Johannes Uyttenbogaert en vele anderen. De
veelzijdigheid van de lijst met correspondenten vertaalt zich in een breed palet
aan onderwerpen waaronder schilderkunst, muziek, politiek en wetenschap. Maar
ook Constantijns familieleven en vanzelfsprekend zijn band met de Oranjes komen
aan bod. Met Amalia van Solms wisselde hij meer brieven uit dan met wie dan ook.
Een biografisch veelluik Iedere originele brief zal in de tentoonstelling steeds
worden gepresenteerd in combinatie met een of meer objecten die verband houden
met die brief. Zo gaat een schrijven van Béatrix de Cusance, hertogin van
Lotharingen en goede vriendin van Constantijn, vergezeld van haar levensgrote
portret door Anthonie van Dijck én haar geconserveerde hart in een loden kistje.
Maar ook zien we de bemoeienis van Huygens met altaarstenen van de Germaanse
godin Nehallenia, het portret van Amalia dat tot voor kort nog de nok van de
Oranjezaal in Huis ten Bosch sierde, een modello van de Vlaamse schilder Jacob
Jordaens voor de grote ‘triomf van Frederik Hendrik’ in diezelfde zaal en tot nu
toe onbekende portretten van Constantijn en Christiaan Huygens, en Johan Maurits
van Nassau-Siegen. Door die combinatie van brieven en bijbehorende objecten
ontstaat in veertig vensters een rijk geschakeerd en fascinerend beeld van het
leven en werk van Constantijn Huygens. Ontdekkingen Tijdens het onderzoek voor
het digitaliseringsproject werden spectaculaire ontdekkingen gedaan. Bijna 700
niet eerder bekende brieven doken op, waarmee nieuwe correspondenten en
onverwachte aspecten van Huygens in beeld kwamen. Zo zal de enige brief van
Constantijn Huygens aan Johan de Witt, die onlangs op het Nationaal Archief werd
ontdekt, zijn primeur op de tentoonstelling beleven. Dat Huygens een fervent
parfumeur was, daarover ook correspondeerde en veel recepten heeft nagelaten,
zal te zien én te ruiken zijn in een samenwerkingsproject met onderzoekers van
De Jonge Akademie. Daarnaast is er aandacht voor de toepassing van het software
programma Transkribus, waarmee de handschriften van Huygens en zijn
correspondenten automatisch worden ontcijferd. Bruikleengevers De originele
brieven en de objecten zijn afkomstig uit musea in Nederland, Duitsland, België
en Frankrijk en worden nagenoeg allemaal voor het eerst aan het publiek getoond.
Koninklijke Verzamelingen Den Haag stelde zeer ruimhartig bruiklenen
beschikbaar, terwijl ook de Koninklijke Bibliotheek, de Universiteitsbibliotheek
Leiden en het Rijksmuseum prominent vertegenwoordigd zijn. Publicatie Bij de
tentoonstelling verschijnt een gelijknamig boek, samengesteld door Ineke Huysman
en Ad Leerintveld, gastconservatoren van de tentoonstelling. Meer dan dertig
deskundigen belichten in de rijk geïllustreerde bundel de in het hedendaags
Nederlands vertaalde brieven en plaatsen ze in hun historische context. De
publicatie wordt uitgegeven door Uitgeverij Catullus. Gerrit Rietveld Academie
Huygens’ Hofwijck heeft twaalf studenten van de Gerrit Rietveld Academie
uitgenodigd zich te laten inspireren door Constantijn Huygens en zijn wereld, om
met de ogen van nu naar dit historische verschijnsel te kijken. Dat heeft geleid
tot speelse, slimme en soms ook weerbarstige resultaten. Onder de titel Rietveld
confronts Huygens worden deze kunstwerken flankerend aan de
brievententoonstelling getoond. De gratis begeleidende brochure van dit deel van
de tentoonstelling is vormgegeven door studenten van de grafische afdeling van
de Rietveld Academie. Gastconservatoren De tentoonstelling is een initiatief van
Ineke Huysman en Ad Leerintveld, die ook als gastconservator optreden. Ineke
Huysman is bij het Huygens ING verantwoordelijk voor het digitaliseringsproject
van de correspondentie van Constantijn Huygens, en thans ook van Johan de Witt.
Ad Leerintveld was tot aan zijn pensionering conservator bij de Koninklijke
Bibliotheek en is een eminent Huygensdeskundige. Praktische informatie De
tentoonstelling Constantijn Huygens. Een leven in brieven vindt plaats op
Huygens’ Hofwijck en in Museum Swaensteyn in Voorburg, van 23 februari tot en
met 29 mei 2022. De database Huygens’ Briefwisseling Online is te vinden onder
resources.huygens.knaw.nl/briefwisselingconstantijnhuygens
