Rembrandts vier zintuigen — zijn eerste schilderijen

Het Leidse Museum De Lakenhal, geopend op 1 mei 1874, viert in 2024 zijn 150-jarig bestaan. Kick-off van deze viering is de presentatie van Rembrandts vier zintuigen — zijn eerste schilderijen. Rembrandt maakt deze reeks, zijn vroegst bekende werk, als hij rond de 18 jaar oud is en in Leiden woont. De presentatie bestaat, naast De brillenverkoper (het Zicht) uit de eigen collectie, uit drie werken van The Leiden Collection, New York: De operatie(het Gevoel), De drie zangers (het Gehoor) en De flauwgevallen patiënt (de Reuk). Het vijfde zintuig, de Smaak, ontbreekt. Dit werk is tot nu toe spoorloos. Samen zijn de vier schilderijen 150 dagen in het museum te zien.

TOONBEELD VAN EXPERIMENT

Met deze reeks varieert Rembrandt op een klassiek thema in de kunsten. De zintuigen worden vaak verbeeld als personificaties van elegante vrouwen met vaste attributen. Rembrandt kiest juist voor alledaagse scènes, met een marskramer die zijn waar probeert te slijten, een bezoekje aan de dokter en mensen die samenkomen om te zingen.

MEESTER IN DE DOP

De werken laten zien hoe vernieuwend Rembrandt op jonge leeftijd al is: hij speelt met licht en donker, heeft een losse verftoets en kiest voor alledaagse personages. De zintuigenreeks laat daarmee zien wat een eigenwijs, experimenteel en vindingrijk kunstenaar Rembrandt van meet af aan is: wat later zijn handelsmerk zou worden, is hier in de kiem al aanwezig.

VOOR HET EERST SAMEN IN LEIDEN

Het is voor het eerst dat de schilderijen samen in Leiden te zien zijn: de stad waar Rembrandt is geboren, zijn eerste schilderopleiding geniet en zijn eerste stappen zet als kunstenaar. Ze worden getoond naast meer werken van de jonge Rembrandt en andere beroemde schilders uit zijn omgeving, onder wie Jan Lievens en Gerrit Dou.

Beeld: Rembrandt van Rijn, De Brillenverkoper, ca. 1624