Constantijn Huygens, veelzijdig correspondentConstantijn Huygens (1596-1687) moet tijdens zijn lange leven ruim 70.000 brieven hebben geschreven, en er evenveel ontvangen hebben, zo berekende hij ooit zelf. De kern daarvan, bestaande uit ruim 9.000 brieven uit zijn particuliere correspondentie, is sinds kort volledig te raadplegen via de database Huygens’ Briefwisseling Online. Daaruit komt een man naar voren die als secretaris, raad en rekenmeester drie prinsen van Oranje diende én die daarnaast faam geniet als dichter, diplomaat, kunstkenner, componist en musicus. Als een echte homo universalis was hij een van de meest uitgesproken persoonlijkheden van de Hollandse zeventiende eeuw. Vanaf 31 augustus 2022 organiseert Huygens’ Hofwijck in samenwerking met het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis en Museum Swaensteyn de tentoonstelling Constantijn Huygens. Een leven in brieven.
NetwerkerHet is voor het eerst dat een tentoonstelling exclusief zal worden gewijd aan Huygens’ briefwisseling, waarmee ook de volle reikwijdte van zijn netwerk aan het licht komt. In veertig brieven, van en aan Huygens, ontmoet de bezoeker beroemdheden als de filosoof René Descartes, de ‘eerste’ geleerde vrouw Anna Maria van Schurman, de dichter P.C. Hooft, de architect Pieter Post, de schilder Jacob Jordaens, Huygens’ buurman Johan Maurits van Nassau-Siegen, de dichter en politicus Jacob Cats, de predikant Johannes Uyttenbogaert en vele anderen. De veelzijdigheid van de lijst met correspondenten vertaalt zich in een breed palet aan onderwerpen waaronder schilderkunst, muziek, politiek en wetenschap. Maar ook Constantijns familieleven en vanzelfsprekend zijn band met de Oranjes komen aan bod. Met Amalia van Solms wisselde hij meer brieven uit dan met wie dan ook.
Een biografisch veelluikIedere originele brief zal in de tentoonstelling steeds worden gepresenteerd in combinatie met een of meer objecten die verband houden met die brief. Zo gaat een schrijven van Béatrix de Cusance, hertogin van Lotharingen en goede vriendin van Constantijn, vergezeld van haar levensgrote portret door Anthonie van Dijck én haar geconserveerde hart in een loden kistje. Maar ook zien we de bemoeienis van Huygens met altaarstenen van de Germaanse godin Nehallenia, het portret van Amalia dat tot voor kort nog de nok van de Oranjezaal in Huis ten Bosch sierde, een modello van de Vlaamse schilder Jacob Jordaens voor de grote ‘triomf van Frederik Hendrik’ in diezelfde zaal en tot nu toe onbekende portretten van Constantijn en Christiaan Huygens, en Johan Maurits van Nassau-Siegen. Door die combinatie van brieven en bijbehorende objecten ontstaat in veertig vensters een rijk geschakeerd en fascinerend beeld van het leven en werk van Constantijn Huygens.
OntdekkingenTijdens het onderzoek voor het digitaliseringsproject werden spectaculaire ontdekkingen gedaan. Bijna 700 niet eerder bekende brieven doken op, waarmee nieuwe correspondenten en onverwachte aspecten van Huygens in beeld kwamen. Zo zal de enige brief van Constantijn Huygens aan Johan de Witt, die onlangs op het Nationaal Archief werd ontdekt, zijn primeur op de tentoonstelling beleven. Dat Huygens een fervent parfumeur was, daarover ook correspondeerde en veel recepten heeft nagelaten, zal te zien én te ruiken zijn in een samenwerkingsproject met onderzoekers van De Jonge Akademie. Daarnaast is er aandacht voor de toepassing van het software programma Transkribus, waarmee de handschriften van Huygens en zijn correspondenten automatisch worden ontcijferd.
BruikleengeversDe originele brieven en de objecten zijn afkomstig uit musea in Nederland, Duitsland, België en Frankrijk en worden nagenoeg allemaal voor het eerst aan het publiek getoond. Koninklijke Verzamelingen Den Haag stelde zeer ruimhartig bruiklenen beschikbaar, terwijl ook de Koninklijke Bibliotheek, de Universiteitsbibliotheek Leiden en het Rijksmuseum prominent vertegenwoordigd zijn.
PublicatieBij de tentoonstelling verschijnt een gelijknamig boek, samengesteld door Ineke Huysman en Ad Leerintveld, gastconservatoren van de tentoonstelling. Meer dan dertig deskundigen belichten in de rijk geïllustreerde bundel de in het hedendaags Nederlands vertaalde brieven en plaatsen ze in hun historische context. De publicatie wordt uitgegeven door Uitgeverij Catullus.
Gerrit Rietveld AcademieHuygens’ Hofwijck heeft twaalf studenten van de Gerrit Rietveld Academie uitgenodigd zich te laten inspireren door Constantijn Huygens en zijn wereld, om met de ogen van nu naar dit historische verschijnsel te kijken. Dat heeft geleid tot speelse, slimme en soms ook weerbarstige resultaten. Onder de titel Rietveld confronts Huygens worden deze kunstwerken flankerend aan de brievententoonstelling getoond. De gratis begeleidende brochure van dit deel van de tentoonstelling is vormgegeven door studenten van de grafische afdeling van de Rietveld Academie.
GastconservatorenDe tentoonstelling is een initiatief van Ineke Huysman en Ad Leerintveld, die ook als gastconservator optreden. Ineke Huysman is bij het Huygens ING verantwoordelijk voor het digitaliseringsproject van de correspondentie van Constantijn Huygens, en thans ook van Johan de Witt. Ad Leerintveld was tot aan zijn pensionering conservator bij de Koninklijke Bibliotheek en is een eminent Huygensdeskundige.
Praktische informatieDe tentoonstelling Constantijn Huygens. Een leven in brieven vindt plaats op Huygens’ Hofwijck en in Museum Swaensteyn in Voorburg, van 31 augustus t/m 4 december 2022.
De database Huygens’ Briefwisseling Online is te vinden onder resources.huygens.knaw.nl/briefwisselingconstantijnhuygens
